مقدمه : در نگاه اول ،ممکن است مساله رعایت تفاوت های فردی دانش آموزان در یادگیری،موضوع تازه ای به نظر برسد.اما در حقیقت معلمان خوب همواره به این موضوع توجه دارند و می کوشند تا با شناخت تفاوت های فراگیران حاضر در کالس ،درس را به نحوی طراحی و ارائه کنند که همه دانش آموزان به رغم توان متفاوتی که دارند،به حداکثر پیشرفت ممکن دست یابند. .در این مقاله تلاش بر این است که نشان داده شود،افراد از نظر فردی، خانوادگی و فرهنگی با یکدیگر تفاوت دارند و این تفاوت بر فرآیند یادگیری آن ها اثر می گذارد و موجب می شود تا آن ها مطالب و مسایل متفاوتی را یاد بگیرند و در میزان یادگیری نیز تفاوت داشته باشند. طبق چارچوب کاری دفتر کنترل کیفیت آموزش محور اصلی تمایز بین دانش آموزان، رعایت تفاوت در میزان توان آنها در یادگیری است.اگر چه این تفاوت مهم ترین عامل تاثیر گذار در کالس درس به شمار می رود، ولی بهتر است.به منظور دستیابی به دیدگاه وسیع تری نسبت به موضوع تمایز بین دانش آموزان،نگاهی به دیگر زمینه های تفاوت آنها بیندازیم مثل سن و میزان بلوغ ادراکی و احساسی ،جنسیت ،مذهب و یا گروه نژادی،سابقه و زمینه آموزشی و خانوادگی و.همه این عوامل میتوانند بر میزان توانایی و نحوه کار دانش آموزان در کلاس موثر باشند. در بیان علل وجود تفاوت های فردی بین دانش آموزان ، به دو عامل محیط و توارث اشاره می شود به دنبال آن ،وجود تفاوت در خانواده و فرهنگ مورد بررسی قرار می گیرد . تاثیر تفاوت های خانوادگی و فرهنگی بر یادگیری دانش آموزان آخرین بخش را تشکیل می دهد.وجود تفاوت های فردی در میان دانش آموزان از نظر هوش، شخصیت، استعداد، پیشرفت تحصیلی، وضعیت اقتصادی و اجتماعی و قدرت یادگیری مطالب و. یکی از مهمترین مسائلی است که معلمان در کالس های خود با آن مواجهند چرا که معلمان به تجربه دریافته اند که شیوه برخورد و پیروی از یک روش تدریس خاص نمی تواند برای همه دانش آموزان به طور یکسان مفید باشد. . در ادبیات کهن سرزمین ما نیز مساله تفاوت های فردی در هر دوره ای مورد توجه بوده و انجام هر کاری را به هر کسی محول نمی کردند و از همه کس نیز انتظارات یکسانی نداشتند. مدرسه، کارخانه صنعتی نیست که دارای تولیدات یکسان و هم شکل باشد . دانش آموزان در عالیق ، استعداد و هوش ، خالقیت ، تجارب و نیازهای خاص روانی با یک دیگر تفاوت فاحش دارند.یکی از رساله های مهم وزارت آموزش و پرورش و معلمان ، کشف استعداد های متفاوت دانش آموزان به گونه ای است که هر فرد به کمال مطلوب خود برسد و برای جامعه نیز مفید باشد. تفاوت های فردی مشاهدات روزانه به آسانی نشان می دهد که دانش آموزان از نظر شکل ظاهری با یکدیگر تفاوت دارند . پس برای اینکه نشان دهیم که دانش آموزان یک کلاس به صورت آشکار با یکدیگر تفاوت دارند استفاده از ابزار متر برای اندازه گیری قد دانش آموزان و ترازو برای اندازه گیری وزن دانش آموزان است که این خود معیار خوبی برای نشان دادن تفاوتهای فردی و ظاهری آن هاست .برای اکثر ما اتفاق می افتد که وقتی با دو دانش آموز دو قلوی یکسان رو به رو می شویم ،در تمیز آن ها از یکدیگر دشواری پیدا می کنیم چون از نظر شکل ظاهری مثل هم هستند .دانش آموزان نه تنها از نظر شکل ظاهری بدن و توانایی های جسمی تفاوت دارند ، بلکه از نظر قابلیت های ذهنی نیز تفاوت های فاحشی دارند .مشاهده ی قدرت یادگیری دانش آموزان در کلاس اول ابتدایی ، مقایسه ی زیبایی خط ، استعداد های نقاشی ، خواندن ، نوشتن، حساب کردن ، سرعت عمل ، اجتماعی بودن و . به خوبی نشان می دهد که آن ها با یکدیگر تفاوت دارند. برای تشخیص این تفاوت ها می توان آزمون های بسیار دقیقی را به کار برد ؛ آزمون های هوشی ، استعداد ، مهارت های حسی ، حرکتی ، اجتماعی بودن و . همه این آزمایش ها تفاوت های چشم گیری را بین دانش آموزان نشان می دهند .هر صفتی را در نظر بگیریم و هر گروه بزرگی از کودکان راتحت آزمایش قرار دهیم خواهیم دید که قانون منحنی طبیعی در مورد آن ها صدق می کند . مثال از نظر هوش کودکان کانا ، کالیو ، کودن ، مرزی ، طبیعی ، باهوش ، پرهوش، و سر آمد خواهیم داشت ، از نظر توانایی ها نیز نتایج به همین صورت خواهد بود. نه تنها دانش آموزان پسر با یکدیگر و دانش آموزان دختر با یکدیگر تفاوت دارند ،بلکه بین پسر و دختر نیز تفاوتهای زیادی وجود دارد . دختر ها در یادگیری برخی مسایل احساس راحتی میکنند ، در عوض برخی مسایل دیگر را پسرها راحت تر می آموزند. انواع تفاوتهای فردی تفاوتهای فردی بر دو گونه اند: الف ( تفاوتهای بین فردی تقسیم بندی شاگردان فقط بر حسب سن آنان در کلاس های مختلف ، دال بر همگن یا یکسان بودن توانایی ها و نیازهای خاص آنان نیست . دانش آموزان نه تنها از لحاظ مشخصات ظاهری ، بلکه از نظر خصوصیات اخلاقی ، هوشی و روانی نیز با یکدیگر تفاوت دارند . بنابراین اگر بخواهیم تمام دانش آموزان یک کلاس را با یک روش و به یک اندازه معیّن آموزش دهیم و انتظار داشته باشیم که تمام آنان مطالب را یکسان یاد بگیرند ، درست مثل این است که به پای دانش آموزان کفش هایی با اندازه یکسان بپوشانیم و انتظار داشته باشیم که همه آنها در این کفش ها به یک میزان احساس راحتی کنند و پاهایشان بدون هیچ گونه ناراحتی به رشد طبیعی خود ادامه دهد .همان گونه که مربیان اختلاف قیافه های انسانها را بدیهی می شمارند ، باید تفاوت توانایی ها و نیازهای دانش آموزان را نیز طبیعی بدانند . معلم دانا و آگاه معلمی است که با توانایی ها و نارسایی های گوناگون شاگردانش آشنا باشد و درس هایش را طوری تنظیم کند که آنها بطور گروهی یا انفرادی متناسب با توانایی ها و قابلیت های خود پیشرفت کنند. ب ( تفاوتهای درون فردی افراد علاوه بر این که از نظر توانایی ها و مهارت های گوناگون با یکدیگر تفاوت دارند ، این مهارتها و توانایی ها در خود شخص نیز به یک میزان نیست . برای مثال فردی ممکن است در مهارت های دستی یا مکانیکی بسیار ورزیده و ماهر باشد ولی همین فرد در تفکر انتزاعی یا مجرد ، ضعیف باشد . برعکس فردی ممکن است از لحاظ تفکر و اندیشه فوق العاده قوی باشد ولی از نظر مهارتهای دستی یا وجود آوردن چیزی با دست هایش ضعیف باشد .مثال تفاوتهای درون فردی در حوزه آموزش بسیارزیاد است . فرض کنید دانش آموزی از نظر خواندن و نوشتن از حد متوسط کلاس پایین تر است ولی همین فرد در ریاضیات قوی تر از حد متوسط است. تفاوتهای فردی و نیازهای دانش آموزان آیا تفاوتهای فردی با نیاز های دانش آموزان ارتباطی دارد؟ این ارتباط تا چه اندازه ای است ؟ توجه به تفاوتهای فردی ، کدام نیازهای دانش آموزان را تامین می کند؟ توجه به تفاوتها ی فردی فقط نیازهای روانی –اجتماعی ) محبت ، تفاهم ، سازگاری ، صمیمیت ، همکاری و روابط بین فردی و . (را تامین می کند یا اینکه در تامین نیازهای شناختی ) تفکر واگرا و همگرا ، زبان ، ادارک، احساس و حافظه نیز موثر است؟ آیا نیازهای روانی –اجتماعی و شناختی بطور مشترک تامین می شوند یا این که ابتدا نیازهای روانی تامین می شوند و سپس نیازهای شناختی؟ آیا توجه بیشتر به تفاوتهای فردی باعث رفع بیشتر نیازهای یادگیری می شود؟ آیا به تفاوت های درون فردی بیشتر باید اهمیت داده شود یا تفاوتهای برون فردی؟ اول: تفاوتهای فردی با نیازهای دانش آموزان ارتباط دارد. دوم: این ارتباط در وهله نخست نیازهای روانی –اجتماعی دانش آموزان و در وهله دوم نیازهای یادگیری آنها را تامین می کند. به عبارت دیگر تامین نیازهای روانی –اجتماعی دانش آموزان مقدم بر تامین نیازهای دیگر آنهاست. سوم : توجه بیشتر به تفاوتهای فردی در قدم اول موجب تامین نیازهای روانی –اجتماعی و در قدم دوم موجب تامین نیازهای شناختی یا یادگیری دانش آموزان می شود . چهارم: توجه انفرادی معلم و برقراری ارتباط با تک تک دانش آموزان باعث شناخت تفاوتهای درون فردی دانش آموزان می شود . پنجم: هرچه شناخت تفاوتهای درون فردی بیشتر میسر گردد نیازهای خاص دانش آموزان بیشتر تامین می گردد . ششم : شناخت تفاوتهای فردی مقدم بر شناخت تفاوتهای درون فردی است و به همین جهت ضرورت دارد معلمان از مقایسه دانش آموزان با یکدیگر جداً خوداری فرمایند. هوش و تفاوت های فردی تعریف کردن هوش به نحوی که مورد قبول قرار گیرد کاری بس دشوار و احتمالا غیر ممکن است.معمولا در زندگی روزانه کسی را با هوش می نامیم که در تحصیل موفق باشد ، مسائل را خوب و سریع حل کند، با موقعیت های تازه سازگاتر شود ، مسائل پیچیده را به وضوح بیان کند ، بصیرت داشته باشد و بنابراین باید قبول کنیم که هوش در تمام رفتارهای ما حظور دارد. اگر بخواهیم تفاوت هوشی کودک باهوش را با کودک عادی بیان کنیم باید بگوییم که این دو نفر در ابتدای امر تفاوت کمی از یکدیگر دارند اما این تفاوت بتدریج افزایش می یابد، بدین ترتیب که هوش کودک با هوش نسبت به هوش کودک عادی هم سریع رشد میکند و هم دیر متوقف میشود.میزان رشد هوش و زمان توقف آن نیز بستگی به میزان آن دارد یعنی هر اندازه ضریب هوش کودک بیشتر باشد به همان اندازه رشد آن بیشتر و زمان توقف آن دیرتر خواهد بود و برعکس. استعداد و تفاوت های فردی استعداد یعنی آمادگی طبیعی ،عوامل ذاتی ( یا اکتسابی )و عوامل محیطی برای انجام دادن بعضی کارها، بنا به گفته ادوارد پارد روان شناس سویسی وقتی افراد را در شرایط یکسان آموزشی قرار می دهیم بین آنها از نظر بازدهی تفاوت هایی دیده می شود، که عوامل این تفاوت ها را استعداد می نامیم.استعداد های هر فرد کم و بیش خاص خود اوست ،بدین معنا که ممکن است یک فرد برای یک رشته از کارها استعداد خوبی داشته باشد اما برای رشته دیگر توانایی نداشته باشد، مثال ممکن است فردی در تحصیل موفق باشد، اما در کارهای فنی پیشرفت خوبی را نشان ندهد در این مورد ممکن است که بتوانیم او را با آموزش بیشتر به صورت یک مکانیک ماهر تربیت کنیم ، اما این کار زمان بیشتر و تلاش زیادی را ایجاب خواهد کرد. نتیجه گیری عمده ترین عوامل ایجاد تفاوت های فردی در افراد گوناگون به هوش ، استعداد ، خلاقیت ، شخصیت ، انگیزش ، جنسیت و محرومیت های فرهنگی مربوط می شود . لذا اگر دو نفر در شرایط مساوی امکان انجام یک فعالیت واحد را ندارند به دلیل تفاوتی است که در ویژگی های فوق الذکر وجود دارد .اما علی رغم دلیل نامبرده در وجود تفاوت های فردی شاید به دلایلی موجه و غیر موجه برنامه ریزان آموزشی برنامه واحدی را برای سراسر کشور و تمامی جنسیت ها طراحی وبه اجرا می گذارند بدون آنکه برای تفاوت های فراگیران جایی در برنامه ها در نظر بگیرند ، در این برنامه همه فراگیران باید در طی مدتی معین با حضور درکلاسهای درس و پیروی از روش سنتی و کلیشه ای معلم تعداد مشخصی درس ویا واحد درسی را بدون کم و کاست با حداقل نمره ده بگذرانند. در نتیجه این گونه بی توجهی ها مشکلات متعددی برای فراگیران از قبیل افت تحصیلی ، ترک تحصیل و روی آوردن به بزهکاری های اجتماعی ایجاد می شود.بنظر میرسد برای لحاظ کردن کردن تفاوت های فردی فراگیران درآموزشها لازم است در برنامه های درسی ، نحوه آموزش ها ، زمان آموزشها و محتوای مواد درسی برای هر جنسیت انعطاف ام ایجاد گردد . به همین منظور یکی از روشهای آموزشی که امروزه در اغلب کشورها مورد استفاده قرار می گیرد ،آموزش از راه دور می باشد.خوشبختانه آموزش از راه دور در کشورمان از سه سال پیش در دوره های راهنمایی ، متوسطه و پیش دانشگاهی فعالیت های خود را آغاز کرده است.در روش آموزشی آموزش از راه دور ،تا اندازه ای در زمینه زمان حضور در کلاس ، تعداد درسهای انتخابی و روشهای استفاده از آموزشها برخی انعطاف ها را با توجه به تفاوت های فردی در نظر گرفته است بطوری که شاغلین به تحصیل در مراکز آموزش از راه دور با توجه به توانایی های خود درس و یا واحدهای درسی را اخذ و با بهره مندی از روشهای مختلف واستفاده از تکنولوزی آموزشی نسبت به مطالعه آن درسها اقدام می نماین بدیهی است که این نوع طبقه بندی ها نمی توانست دقیق باشد زیرا معیار عینی نداشت.به تدریج که اجتماعات بشری پیشرفت حاصل کرد، چاره ای جز این نبود که توانایی ها را به صورت علمی اندازه بگیرند، تفاوت های فردی را به دقت تعیین کنند و برای هر کاری فرد مناسبی را بگمارند. اینجا بود که برخی از انسانها که در واقع نبوغ داشتند و متفاوت از دیگران بودند، به پا خاستند و با تهیّه ابزار و شیوه های دقیق، توانستند همنوعان خود را از جنبههای مختلف مورد آزمایش قرار دهند و تفاوت های آنها را آشکار سازند.در این میان افراد دیگری نیز پیدا شدند که با ارائه نظرات جدید، افکار مردم را درباره شیوه تعلیم و تربیت انسانها به کلی تغییر دادند. می توان گفت که در مورد اخیر نقش ژان ژاک روسو چشمگیر بوده است روسو با ارائه نظرات جدید افکار مردم را در بارع شیوه تعلیم و تربیت انسانها به کلی تغییر داد. منابع : ۱ _ معجز ، نسیم و قربانی ، الناز و رحیمی ، عظمیه (۱۳۹۵) ، تفاوتهای فردی در یادگیری و آموزش ، اولین کنفرانس بین المللی علوم اجتماعی و تربیتی ۲ _ گرجی ، یوسف ، تفاوتهای فردی و یادگیری دانش آموزان ، مجله تربیت ، سال دوازدهم ، شماره دوم
، ,های ,تفاوت ,دانش ,فردی ,آموزان ,دانش آموزان ,تفاوت های ,از نظر ,تفاوتهای فردی ,های فردی ,یکدیگر تفاوت دارند ,نیازهای روانی –اجتماعی ,موجب تامین نیازهای ,تامین نیازهای روانی
درباره این سایت